ДРЖАВЕН АРХИВ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Во 1897 година Турција и дозволи на Бугарија да отвори свои трговски агентства по повеќе градови во Македонија, меѓу кои и во Битола. Овие трговски агентства ја вршеле и должноста на дипломатски претставништва во странство. Овој Водич ја презентира микрофилмованата архивска граѓа што се наоѓа во Централниот државен историски архив во Софија и го опфаќа периодот од 1897 до 1910 година. Истата се наоѓа и во Државниот архив на Македонија. Овде се собрани податоците за случувањата во Преспанскиот регион.

ФОНД: 331 Опис - 1 А/Е - 9 ДЕЛО - Но 13, 06.1897-12.1902
Списоци на убиени и ранети од селата Могила - Прилепско, Годивја - Кичевско, Илино - Битолско, Крушејане - Ресенско, Смилево (сн. 60, 63 нецелосно)

ФОНД: 331 Опис – 1 А/Е - 14 ДЕЛО - 06. 1897-12.1905
Отворање голем број нови српски училишта во Прилеп, Крушево, Ресенско, Преспанско. (сн. 33)
Терор од вооружени разбојници во с. Царев Двор – Ресенско. (сн. 128-131)
Убиства во с. Ѓавато, Доленци - Ресенско (сн. 160-161, 169)
Ограбувања во с. Царев Двор - Ресенско; терор во с. Буково – Ресенско. (сн. 178-180, 183, 184)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 25 ДЕЛО: 9. јули 1898 ноември 1899
Обид за убиство на митрополитот Методиј за време на неговиот престој во Ресен од куќата на спахијата Шукри-ага (сн. 9, 13, 16, 18)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 31 ДЕЛО: 1а. јануари 1898-јануари 1899
Обиди на Србите преку месните србомани да отворат училиште во Ресен; брзо реагирање на бугарското агентство. (сн. 53-57)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 40. септември 1900-декември 1902
Апсење и судење на учители од Ресен поради најдено оружје и книги со противдржавна содржина. (сн. 157-165)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 54. декември 1902-јануари 1903
Уапсени ученици од Ресен. (сн. 2-5)
Апсење на видните луѓе во Ресен. (сн. 6-16)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: ДЕЛО: 7. јануари 1902-ноември 1902
Список на претепани селани од ресенското село Кривени; грабнување на селани од с. Крушје од страна на разбојникот Рушид Дани заради откуп (сн. 13-22)
Дејствување на 2 турски чети во Ресенско - убиства, малтретирања, ограбување на христијанското население; судир меѓу турска и 2 комитски чети во Ресенско (сн. 33-38)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 85 ДЕЛО: III/Но-5. февруари 1904-ноември 1904
Список на селата во Ресенско, каде што е разделена помош од Балканскиот комитет во Лондон; (сн. 22)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 89 ДЕЛО: VI/4. јануари 1904-декември 1904
Список на запалени села во Ресенска кааза (сн. 2-4)
Податоци за штетите и жртвите од теророт на турската војска во Ресенска кааза. (сн. 94-113)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 56 ДЕЛО: 19/Но-35. јануари 1903-октомври 1903
Извештај за варварското убиство од турските власти виден граѓанин на Ресен, обвинет за комитаџиство (сн. 13, 14)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 60 ДЕЛО: 7/Но-1. јануари 1903-декември 1903
Судир со жртви меѓу турска војска и уапсени лица водени од Ресен за Битола (сн. 68)
Изгорени до темел од турската војска селата Воковени, Покрвеник - Ресенско на 15.08.1903, а жителите избегани (сн. 91)
Преглед на пријавените штети од пљачкосувањето на с. Крани - Ресенско (сн. 150-154)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 68 ДЕЛО: III/Но-6. октомври 1903-февруари 1904
Префрлени 20 000 лева од Бугарската народна банка - Софија како помош на постраданото “бугарско” население во Битолско; распоредени средствата од помошта во Костурско, Преспанско, Ресенско, Кочанско и Демирхисарско (сн. 19, 20-24)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 70 ДЕЛО: V/55. јануари 1903-август 1903
Оружен судир меѓу турската војска и жандармеријата и “бугарска” чета кај с. Избишта - Ресенска нахија (има податоци за судири на четите на Пенчо- војвода и на Ѓорѓи Сугарев, сн. 5-7 многу нечитливо)
Поплаки до валијата од жителите на с. Избишта поради теророт и опустошувањето од турската војска и башибозукот (сн. 10 нечитливо); и од соседното село Ложани - Ресенско - (нечитливо) поради теророт вршен во нивното село по настаните во с. Избишта (сн. 11, 12 нечитливо)
Оружен судир со жртви меѓу многубројна турска војска (250 војници) и четата на војводата Арсов кај с. Цапари - Ресенско (сн. 13, 14)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 100 ДЕЛО: VI/Но-8. февруари 1904-декември 1904
Списоци на убиени селани и ограбени куќи од турски војници во Ресенско. (сн. 18)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 101 ДЕЛО: VI/Но-2. јануари 1904-октомври 1904
Исчезнат затвореник од дружината на Сарафов од ресенскиот затвор (сн. 9)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 104 ДЕЛО: I/Но-11. август-октомври 1904
Назначување од бугарската влада на д-р Владов, родум од Ресен; негово досие (сн. 1-6); лични исправи на д-р Димитар Владов, лекар од Софија. (сн. 7-10)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 110 ДЕЛО: VII/Но-7. февруари-септември 1904
Економската положба на населението во Македонија и причините за масовното иселување во Америка, Бугарија, Романија и во Србија, со преглед по каази, села, семејства или групи, години на иселување (Битолска, Леринска, Костурска, Охридска, Ресенска и Прилепска нахија, сн. 1-8);
Положбата на планските села во Мариовско, во Демирхисарска, Ресенска, Охридска и Кичевска кааза и во Поречка нахија. (сн. 9-34)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 115 ДЕЛО: VIII/III. јануари 1905-декември 1905
Назначување нови италијански офицери на служба во Прилеп, Кичево, Ресен, Охрид, Лерин, Костур и Битола (сн. 5)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 117 ДЕЛО: V/Но-3а. јануари 1906-декември 1906
убиства без причина во с. Кривени, Ресенско, с. Неокази, Леринско и др. (сн. 1-3)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 118 ДЕЛО: 4/2. јануари 1905-декември 1905
Поплаки од жителите на с. Ехла - Ресенско, до конзулите и цивилните агенти поради теророт и самоволијата од турската војска и башибозукот во селото (сн. 37)
Убиства и терор од турски и албански разбојнички чети во селата Бела Црква, Подмочани и други во Ресенско, Сушица, Реканско и поплаки од жителите до мутесарифот во Дебар (сн. 166)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 125 ДЕЛО: 6/1906. јануари 1905-декември 1905
Судски процес во Битолскиот вонреден суд на обвинети по Ресенскиот случај (сн. 145), обвинети Панде Татарчев и Диме Хаџов (сн. 200, 201)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 132 ДЕЛО: I/55. 1906 год.
Оружен судир со жртви меѓу турска војска и “бугарска” чета кај с. Волгодер, Ресенско, по што селото е ограбено и опожарено; (сн. 35, 38, 39)

БУГАРСКИ КОНЗУЛАТ ВО БИТОЛА (1897-1912)
ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 141 ДЕЛО: бр. II
Преземање мерки да се спречи преминот на егзархистите (семејствата на иселениците од Македонија во Бугарија) во патријаршисти (“србомани и гркомани”) од Ресен, Пелагониската, Дебарската и Скопската епархија. (сн. 1-27)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 204 ДЕЛО: V/Но: 2-а. март 1907-октомври 1907
Малтретирани и ограбени жители на селата Кривени, Дупјани, Ресенско (сн. 55)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: ДЕЛО: 7/Но: 3. декември1907-декември 1909
Табеларен преглед со податоци за положбата на училиштата од Охридско-преспанската епархија за периодот 1902-1903 и 1906-1907 (Охридско, Струшко, Ресенско, Прилепско, Ѓават-Кол, Демирхисарско, Крушевско, Леринско, Воденско) (сн. 4-8)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 209 ДЕЛО: 6/Но: 13. декември1907-јули 1908
Судски процес против турски и “бугарски” жители од Ресенско обвинети за соработка со бугарските комитети (сн. 34, 35)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 234. 23.05.1908-17.10.1908
Дејствувањето на Нијази-бег и Џемаил-ефенди во младотурските настани во Ресенско на 21 јуни 1908 година (сн. 21-27)
Состојбата во Битолскиот вилает и во Ресенско каде што има движење на трупи верни на Нијази-бег и на идеите на младотурците, јуни 1908 година (сн. 28- 30)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 253 ДЕЛО: 6/Но: 16. февруари 1908-март 1908
Извештаи на Бугарското трговско агентство во Битола до Кнежевското дипломатско претставништво во Цариград за теророт од турска војска во Ресенската нахија: терор од многубројна турска војска во с. Крушја и Леорка, Ресенско, убиен еден четник, а Христо Николов фатен жив (сн. 1-3)
Масовни претреси и апсења од турските власти во Ресен (список), по изјавите на притворениот четник Христо Николов и настаните во селата Крушје и Леорка (сн. 9, 10)
Молбено барање од група притворени од Ресен до рускиот конзул за нивно ослободување од битолскиот затвор (сн. 11)
Список на малтретирани жители и вршени претреси во с. Подличени - Ресенско. (сн. 12)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 254 ДЕЛО: 6/Но: 12. март 1908-јануари 1909
Извештај за влошената состојба во Битолскиот вилает со примери на терор и беззаконија вршени врз мирното население од грчки и турски чети во селата: Јанковец, Ресенско, Арменско, Сребрено, Леринска кааза, Крани, Гребенска кааза, во Крушево и др. (сн. 14-18)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 260 ДЕЛО: V/55. јануари-ноември 1908
Известување до Хилми-паша од валијата дека на турските власти им е предадено оружјето од селата Дермен, Покрвеник и Ерзене, Ресенска кааза и е дадено ветување од жителите дека ќе прекинат секаква соработка со Комитетот и четите (сн. 8 и 9)
Терор, претреси и убиства од турска војска во селата Евла, Дупени и др. заради предавање на властите на скриеното оружје (сн. 10-13)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 266 ДЕЛО: 8/Но: 5. март 1908-ноември 1908
За спроведувањето на српската пропаганда во Ресенско (сн. 2-4 нечитливо)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 368 ДЕЛО: 4. јануари-септември 1912
Преписка бр. 1 со БЦЛ во Цариград и МНР во Софија за: четничката дејност (судири со турската војска и извршување на бомбашки атентати и убиства) на војводите: леринскиот Крсто Леонтиев, ресенскиот Иван Чанулев, охридскиот Петар Чаулев, ресенскиот Крсто и битолскиот Милан Матов (сн. 1-27)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 370 ДЕЛО: III. јануари-септември 1912
Преписка бр. 12 со МНР во Софија и БЦЛ во Цариград за: бомбашките атентати во Битолско, Костур, Кичево, Ресен, Охрид, с. Велмеј, Прилеп, Крушево. (сн. 1-65)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 253. февруари-март 1908
Писма до Министерството за надворешни работи и Цариградското претставништво, белешка до конзулите на големите сили во врска со насилствата на аскерот за време на претресите во Ресенско, убиства на четници: извештај за претресите во Ресен како резултат на предавството на Христо Николов - апсења, малтретирање на населението (сн. 9-10)
Извештај за претресот во с. Подличени, Ресенско. (сн. 12, 13)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 260. јануари-ноември 1908
Неколку извештаи за тоа дека селата Дерман, Покровник и Ерзен (Езерани) од Ресенска нахија им го предале оружјето на властите и ветиле дека нема да одржуваат врски со четите и комитите од Бугарија (сн. 8-13)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 265. јануари-декември 1908
Преписка во врска со обезбедувањето 1500 лева за откуп од српските разбојници на двајца селани од Ресенско. (сн. 41-45)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 АЕ: 266. март 1908-ноември 1909
Почетоци на српската пропаганда во Ресен. (сн. 2-4)
Обиколка на конзулот Михајловиќ на градовите Крушево, Прилеп, Дебар, Кичево, Охрид и Ресен; спор меѓу “србоманите” и “гркоманите” во Кичево (сн. 11-118)

ФОНД: 331 Опис – 1 А/Е - 14 ДЕЛО -. 06.1897-12.1905
Отворање голем број нови српски училишта во Прилеп, Крушево, Ресенско, Преспанско; реагирање на Бугарското дипломатско агентство во Цариград до охридскиот митрополит за преземање мерки (сн. 18-21)

ФОНД: 331 Опис – 1 А/Е - 5 ДЕЛО - I/70. 08.1897-12.1897
Нападнат од група Турци свештеникот на Царев Двор - Ресенско (сн. 33)
Терор од вооружени разбојници во с. Страница - Костурско, с. Добрушево - Битолско, с. Царев Двор - Ресенско, с. Кукуречани и др. (сн. 128-131)
Убиства без причина во с. Српци - Битолско; ограбувања во с. Царев Двор - Ресенско; терор во с. Буково – Ресенско (сн. 181-182)

ФОНД: 331 ОПИС: 1 А/Е: 27. април 1898-мај 1902
Оправдување на средствата потрошени за спречување на отворањето српско училиште во Ресен како и на средствата потрошени за време на боледувањето на агентот Н. Стојчев (сн. 3-7)