Подмочани во НОБ

Подмочани во НОБ

• На почетокот на 1941 година во Подмочани е формирана организација на СКОЈ во која членувале Јордан Наумовски, Косте Кусаковски и Живко Стефановски.:^108-109
• На 10 април 1941, по борбата кај Ѓаватски Дервен, меѓу германската и бившо - југословенска војска, Подмочанското семејство Шушевци (Вангел и син му Ѓорѓи) и други, пренесоа и сокрија неколку пушки, кои подоцна беа искористени за вооружување борци од селото што излегоа во партизани во 1942 година.:110
• Во октомври 1941 година во Подмочани членови во СКОЈ биле: Јордан Наумовски, Косте Кусаковски, Круме Ристевски (Роџевски), Живко Камбуровски, Јордан Шушевски, Крсте Фотевски, Милан Шушевски, Ѓорѓи (Георгија, Ѓоргија) Шушевски, Јонче Будак и Живко Стефановски - секретар.:132
• Во октомври 1941, во куќата на Кечуловци, партиската ќелија во село Подмочани одржа состанок во присуство на Јосиф Јосифовски - Ѓорче Свештарот. По негов предлог донесено е решение да се формираат две партиски ќелии од следните членови: Во првата келија: Ефтим Ристевски, Симе Несторовски, Крсте Кечуловски, Киме Шушевски и Мите Кечуловски; во втората келија: Борис Шушевски, Лазе Парговски, Коста Дојчиновски, а од ноември во неа е член и Живко Стефановски. Секретар на првата келија беше Ефтим Ристевски, а на втората Лазе Парговски.:132
• Есента 1941, во куќата на Борис Шушевски во Подмочани, Ефтим Ристевски - секретар на партиската келија во селото, се состана со Кузман Јосифовски - Питу од Прилеп член на ПК КПЈ за Македонија. На состанокот се дискутираше за положбата во делот на Преспа под италијанска окупација.:135
• Есента 1941, радиото на Наум Ристевски од село Подмочани, сместено во куќата на Спиро Ристиќ (Ристевски) (татко на Наумeта, инаку свештеник во селото), се користеше како пропагандно средство за информирање меѓу членовите на КПЈ и прогресивните луѓе за запознавање со настаните и политичката ситуација, во земјата и во светот.:135
• Есента 1941, набавно-потрошувачката задруга во село Подмочани се користеше како место за масовна политичка работа меѓу населението. Со задругата раководеа членови на КП и симпатизери кои беа во одборот на задругата. По директива на Мите Богоевски, за раководител на задругата беше поставен Ефтим Ристевски.:135
• Во декември 1941 во Ресен пристигнаа двајца илегалци од Прилепскиот партизански одред: Ѓоре Велкоски - Милан и Илија Игески. Подоцна двајцата илегалци се легализирале и биле прифатени во Подмочани кај Ефтим Ристевски и Киме Шушевски, каде се легализирале како терзии од Струга, кај Борис Србинот (Боривоје Костиќ) кој поседувал шивачка машина. Тие беа поврзани и со партиската келија на селото Подмочани.
• Јануари 1942. Во село Подмочани, во присуство на Јосиф Јосифовски - Ѓорче Свештарот (инструктор на ПК KПJ за Македонија) и Ѓоре Велкоски - Косте, формирана е трета келија на КПЈ. Тогаш за членови на КПЈ се примени: Косте Кусаковски, Јордан Кусаковски, Круме Ристевски (Роџевски), Крсте Фотевски и Јонче Лазаревски. Секретар на оваа келијае Живко Стефановски. Подоцна поради пасивизираност од партиската организација испаднаа Круме Ристевски (Роџевски), Крсте Фотевски и Јонче Лазаревски, но истите останаа на врска. Оваа партиска келија постоеше до август 1943 година.:152
• Февруари - март 1942. Ефтим Ристевски од село Подмочани, минувајќи по граничниот појас (по партиска задача), беше фатен од бугарската воена патрола и приведен во граничната караула кај ресенските гробишта. Таму беше сослушан и малтретиран, му беше одземен „откритиот лист” во кој стоеше дека живее во село Сопотско, а беше му го издал  Мите Богоевски, тогаш вработен во Општината Јанковец.:156
• Во мај 1942 година, по директива на Реонскиот комитет, во село Подмочани е формиран селски воен поткомитет во состав: Живко Стефановски, Лазе Парговски и Киме Шушевски.:160
• На 6 јули 1042 беше формиран Битолско-Преспанскиот партизански одред „Даме Груев“. Во Одредот биле вклучени следните личности од Подмочани:
  1. Ристо Глобочки - Мирче, 08. до 11.1942. Дезертирал. Живеел во Скопје.
  2. Крсте Ивковски - Велко. 08. до 09.1942. Дезертирал. Живеел во Ресен.
  3. Јордан Наумовски - Калчо. 08.1942 до 18.08.1943. Живеел во Скопје.
  4. Ефтим Ристевски. 06. до 18.08.1943. Живеел во Скопје.
  5. Живко Стефановски. 06. до 17.07.1943. Живеел во Скопје.
  6. Косте Кусаковски - Славе. 08. до 11.1942. Стрелан од Италијанскиот окупатор.
• Летото 1942 година, партиската келија на село Подмочани организира неуспешен атентат врз претседателот на општината - злогласен соработник на италијанскиот фашистички окупатор. Атентатот го извршија младинците комунисти во куќата на Јоне Колевски. Претседателот ја напушти Преспа и замина за Албанија.:163
• На 15 јуни 1942, со помош на Косте Кусаковски и Јонче Митревски (Курбински?), двајцата од Подмочани, група илегалци од Преспа ја преминале демаркационата линија и се сместиле во Коријата над с. Сопотско.:¹⁶²
• Во јули 1942 од италијанската полиција беа притворени Ефтим Ристевски и Симо Несторовски во полиција во Царев Двор. Поради немање докази беа ослободени.:¹⁶⁷
• Во август 1942 Ефтим Ристевски повторно е затворен во Подмочани и спроведен во Корчанскиот затвор.:¹⁷⁴
• На 28 август 1942 во Подмочани пристигна Јосиф Јосифовски - Свештарот и Илија Игевски - Цветан. Договорено беше неколку членови на ПЈ да излезат во партизани: Косте Кусаковски, Крсте Ивковски, Јордан Наумовски и Ристо Глобочки. Привремено престојувале во с. Сопотско во месноста „Радјо Долиште“, а потоа беа префрлени во с. Болно кај месноста „Врбица“.:¹⁷⁶
• На 7 септември 1942 Науме Ристевски од с. Подмочани - член на КПЈ и учител во Сопотско, беше уапсен од бугарската полиција и спроведен во затворот во Битола, каде беше сослушуван и измачуван.:¹⁷⁹
• Во септември 1942 во с. Подмочани албанските власти уапсија членови на КПЈ и други напредни луѓе, и тоа: Јордан Шушевски, Борис Шушевски, Симо Несторовски, Цветко Кусаковски, и уште 15 други лица.:¹⁸⁶
• Одредот „Даме Груев“ престојувал во логори во Болно-петринската планина. Бугарите успеале да го дознаат местото. Постојат разни претпоставки како дошло до откривање на локацијата. Тоа можело да биде само од лице што ја знаело локацијата. Јордан Наумовски - Калчо за откривањето на локацијата го кажува следното: „Во септември 1942 од логорот над с. Болно дезертира еден борец од Подмочани. Поради тоа Одредот беше принуден да го промени логорот на престојување.“ Истото го потврдува и Илија Спировски, кој го именува дезертерот Крсте Ивковски - Велко, за кое пишува „По неколку дена колебање Крсте ја оставил пушката и покрај Болно заминал за Ресен каде имаше бавча и живеел во колиба. Оттаму замина за Битола, каде легално живеел по капитулацијата на Италија, кога во тој дел на Преспа се проширија бугарските окупатори, премина на нивна страна.
• На 18 ноември 1942 борците од одредот „Даме Груев“ Косте Кусаковски и Јордан Наумовски добиле задача да извршат атентат врз Трајко Андреевски - Кажановски. Го фатиле Трајко кога бил на лов, го врзале и разоружиле. Но, поради нивно невнимание, додека Јордан бил на стража Трајко успеал да се одврзе, го нападнал Костета Кусаковски, го ранил и започнал да бега. Јордан пукал по Трајко но не го погодил.:190.
• На 22 ноември 1942 година, пред насилно насобраното население во с. Подмочани беше јавно стрелан Косте Кусаковски.
• После апсењето на Косте Кусаковски од Подмочани биле затворени и лицата: Лазе Парговски, Лазо Дојчиновски, Алексо Пржевски, Милан Стојчевски, а на Цветко Наумовски (таткото на Јордан Наумовски) му била запалена куќата.:¹⁹⁰
• После убиството на Косте Кусаковски, уплашени од претресите по куќите што ги вршеле Италијанците во потрага по партизани, домашните на Ристо Глобочки го наговориле да оди на граничната караула кај Макази и да им се предаде на Бугарите. Тој тоа го сторил и дезертирал. На 20 март 1943, за сите фатени дезертери од Одредот „Даме Груев“ Бугарите организирале судски процес во Битола. Меѓу нив биле и Ристо Глобочки - Мирче (Христо Илиев Иванов) и Крсте Ивковски - Велко (Крсто Иванов) од Подмочани. Судот ги ослободи сите обвинети наводно поради немање докази.
• На 2 јуни 1943 во месноста меѓу Езерени и Подмочани убиен е Трајко Кажановски.
• Во септември 1943 по капитулацијата на Италија и навлегувањето на бугарските окупатори во тој дел на Преспа, од Подмочани биле фатени и спроведени во затвор во Ресен следните лица: Борис Шушевски, Лазе Парговски, Алексо Пржевски, Мите Кечуловски, Крсте Кечуловски, Панде Стефановски, Јонче Пржевски, Мите Шушевски, Такија Ристевски, Сандре Ивановски, Боривоје Костиќ, Круме Ристевски, Милан Шушевски, Јордан Шушевски, Ристо Глобочки, Киме Шушевски. Потоа во интернација беа спроведени Василка Ивановска, Милица Стефановска, Флора Шушевска, Гена и Милева Шушевска.²⁴⁹
• Во извештај од 13.09.1943 год. на член на Главниот Штаб на НОВ за Македонија до Светозар Вукмановиќ-Темпо меѓу другото пишува: „Драги друже Темпо,... После тоа била нападната бугарската полициска станица кај Подмочани, но без никаков резултат. По половина час борба, четата се повлече. Бугарите дадоа голем отпор. Тие беа вкопани и беше тешко да им се приближи без жртви.“
• Во втората половина на ноември 1943 во Подмочани народно-ослободителниот одбор го сочинуваа: Лазе Парговски, Крсте Кечуловски и Мите Кечуловски.:²⁶³
• Во јануари 1944 во Подмочани активно работи младинската група во која членуваат: Милева Шушевска, Гена Шушевска, Милан Шушевски, Вите Гаџовски, Сандре Ивановски, Никола Шушевски, Живка Зацевска. Со активот на жените, кој покасно се формира во Подмочани, активно работи Веса Дојчиновска.
• Во април 1944 од Подмочани излегоа група партизани, и тоа: Симе Несторовски - Џаџан, Лазо Дојчиновски, Лазе Парговски, Владо Попчевски, Џемаил Батовски.
• На 31 мај 1944 упасен и убиен од бугарската полиција Панде Стефановски, таткото на Живко Стефановски.:³⁰²
• Во мај 1944 биле интернирани од фамилијата на Живко Стефановски - братот Петре, мајката Мила, сестрата Душанка. Од фамилијата на Ѓорѓи В. Шушевски - мајката Флоринка и сестрите Гена и Милева. Потоа и Василка Ивановска била интернирана во Албанија.:³⁰⁴
• Додека фамилиите од Подмочани биле во интернација, во организација на Активот на жените (Веса Дојчиновска, Зорка Мицалевска, Веса Кусаковска) и една група младинци, било организирана доброволна акција за извршување на земјоделските работи на интернираните партизански семејства. Истата акција ја спроведувале и кај фамилиите кои имале загинати борци.
• Кон половината на месец јуни 1944 во Подмочани обновен и формиран е првиот народно-ослободителен одбор во состав Крсте Кечуловски, Мите Кечуловски, Цветко Кусаковски.:³⁰⁸
• На 2 август 1944 на Првото заседание на АСНОМ бил присутен Ѓорѓи Ивановски.
• На 4 август 1944 во месноста „Осој“ над с. Подмочани Околискиот комитет на КПМ за Ресен и Ресенско одржа состанок. На истиот ден Кире Дојчиновски станува член на Околискиот комитет на СКОЈ за Ресен и Ресенско.:³¹⁰
• Во август 1944 формиран е народно-ослободителен одбор во состав: Мите Кечуловски, Јоне Китанчевски, Науме Калунџиевски, Крсте Белевски, Цветко Кусаковски.:³¹⁶
• Ноќта меѓу 3 и 4 септември 1944, за време на маршот на Седмата бригада, од с. Подмочани одделен е новиот состав на Одредот и испратен најнапред во базата на Караорман за добивање оружје. .:³¹⁷
• Бригадата ги нападнала позициите на бугарските сили на просторот во Подмочани и го ослободиле селото на 7 септември 1944. Единиците на Седмата македонска бригада ноќта меѓу 6 и 7 септември пристигнаа во с. Подмочани. Првиот баталјон на Седмата бригада се утврди на просторот меѓу двете Горици (Подмочанската и Белоцрквенската). Бугарската војска - околу 300 војници и 55-от бугарски полк, на 7 септември утрото, започнала да се повлекува во правецот на Макази. При тоа Првиот баталјон на Седмата бригада стапи во дејство и ги гонеше се до селото Козјак, а бугарската војска во панично бегство отстапуваше кон планината Баба, оставајќи воена опрема, ќебиња и друго кое беше запленето, а потоа поделено на населението во селото. :³²¹
• На 11 септември 1944 формиран е Општински народно-ослободителен одбор за Општина Подмочани. Претседател на одборот бил Никола Парговски, а секретар Јордан Ивановски.³²⁷
• На 13 септември 1944 формиран е Општински комитет на КПМ за Општина Подмочани. Член е Круме Ристевски (Роџевски).
• На 15 септември 1944 во с. Подмочани е откриен Цане Сарафов (Серафим) од с. Лера. Бил бугарски соработник. Во селото бил препознат од група борци, фатен и сослушан во селското училиште, а потоа бил одведен во базата во с. Љубојно, каде бил осуден на смрт и ликвидиран.:³³⁰
• На 12 октомври 1944 во реонот на с. Подмочани формиран е Околиски народно-ослободителен фронт на Ресенска околија.:³³⁹
• На Вториот конгрес на НОМСМ, кој се одржа во јануари 1945 учествуваше Живко Митревски, од младинската организација на с. Подмочани.:³⁵²
• Во февруари 1945 Милева Шушевска е избрана во новиот состав на Околискиот комитет на КПМ одговорна за АФЖ.:³⁵⁴